- تاریخچه سوارکاری
سوارکاری
ورزشی بسیار قدیمی است که از دیرباز به منظور جنگیدن یا پیام‌رسانی به
افراد آموزش داده می‌شد. تاریخ رام کردن اسب هنوز به درستی شناخته
نشده‌است. باستان‌شناسان با توجه به قدیمی‌ترین آثار بر جای مانده از
پیشینیان در رابطه با رام کردن اسبها، معتقدند که اولین اسبهای اهلی به
بیش از سه هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردند. قبل از آن اسب به منظور تهیهٔ
غذا شکار می‌شده‌است.
البته باستان‌شناسان در بعضی نقاط از اروپای شرقی دهنه‌هایی پیدا کرده‌اند که به شش هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردند. این نشان می‌دهد که انسان از آن زمان سعی داشته‌است که اسب را رام کند و از آن بهره ببرد، ولی به دلیل سرعت آن در فرار موفق نشده‌است. قدیمی‌ترین آثار در اروپای شرقی، شمال قفقاز و آسیای مرکزی یافت شده‌اند.
قبل از آن که اسب توسط انسان رام شود، مردم از ارابه استفاده می‌کردند و آنها را به حیواناتی از چون گاو یا الاغ وحشی می‌بستند. بستن ارابه به اسبهای کوتاه قد خیلی دشوار نبود، در حالی که سوار شدن بر کمر اسب باعث وحشت و رم کردن آن می‌شد.
مهار و تربیت کردن اسبها در زندگی مردم اوراسیا تحول و تأثیرات فراوانی به دنبال داشت. در حالی که در گذشته طی کردن مسافتهای طولانی غیرممکن به نظر می‌رسید، انسان توانست به کشف سرزمین‌های جدید و کشور گشایی بپردازد. کم‌کم وسایلی برای هدایت و تسلط بیشتر بر اسب مانند زین و رکاب (که از اختراعات چینی‌ها می‌باشند) ساخته شدند و در اختیار سوارکاران قرار گرفتند.
تربیت و پرورش اسب نیز، به خصوص در خاورمیانه اهمیت بسیاری یافت و صحرانشینان این مناطق به پرورش و نگاه‌داری اسبهای اصیل عربی پرداختند. سوارکاری تا اواخر قرن پانزدهم، بیشتر در جنگ‌ها معمول بود. البته در بعضی از کشورها مانند ایران باستان، به‌عنوان ورزش و سرگرمی نیز مورد توجه قرار می‌گرفت (مانند بازی چوگان)، ولی جنبهٔ هنری آن از اواخر قرن پانزدهم میلادی به بعد اهمیت یافت. سرانجام در اواخر قرن نوزدهم، با پیشرفت صنعت و جایگزین کردن اسبها توسط ماشین‌آلات، سوارکاری جنبهٔ ورزشی و سرگرمی که امروزه مشاهده میشود را به خود گرفت.
رشته ورزشی سوارکاری
سوارکاری، ورزشی است که شاخه های متعدد و علاقمندان فراوانی دارد. سوارکاری و تماشای مسابقات مربوط به آن برای بسیاری از افراد یک سرگرمی بزرگ محسوب میشود و شامل رشته هایی چون اسب دوانی، چابک سواری، پرش با اسب، چوگان، درساژ (حرکات نمایشی اسبهای تربیت شده)، شکار با اسب، رودیو (Rodeo مسابقه با اسبهای وحشی)، اسب دوانی استقامت و رشته های متعدد و تماشایی دیگر. برای آشنایی با این ورزشها، بهتر است از معرفی متداول ترین آنها، یعنی اسب دوانی آغاز کنیم :
اسب دوانی
اسب
دوانی، رشته ای پر سابقه در سوارکاری است که در طی قرون متمادی اجرا می
شده است، ارابه رانی، یک مثال از مسابقات سرعت در زمان روم باستان است. در
اساطیر تمدنهای مختلف نیز، به مسابقه با اسب بسیار اشاره شده است و راندن
ارابه و داشتن اسبهایی جادویی، از ویژگیهای قهرمانان اسطوره به شمار میرود و
خود دلیل موجهی برای اهمیت اسب و سوارکاری در تمدنهای باستانی به شمار
میرود.
مهمترین شکل اسب دوانی، چابک سواری با اسبهای اصیل یا
thoroughbred racing نام دارد و در بسیاری از کشورهای جهان علاقمندانی
دارد. (لازم به توضیح است که نژاد تروبرد، در اصل نژادی ترکیبی است که از
ترکیب اسبهایی با ویژگیهای مشخص چون اندام قوی، سرعت، زیبایی، مقاومت و...
به دست آمده اند و متخصصان پرورش آنها، با پرداخت مبالغ گزاف، مادیان یا
اسب نر خاصی را برای گرفتن نطفه اجاره میکنند تا کره هایی با مشخصات اصلاح
شده به دست بیاورند.)
ارابه رانی تک اسبه نیز در ایالات متحده،
کانادا، استرالیا، فرانسه، ایتالیا و اسکاندیناوی تا حدی مورد توجه است.
مسابقه اسب دوانی برای اسبهای کوچک و قوی که کوارتر هورس quarter horse
نامیده میشوند نیز در ایالات متحده طرفداران بسیاری دارد.
امروزه در
بسیاری از کشورهای جهان، پرورش، اصلاح نژاد و تربیت اسب و همچنین برگزاری و
شرکت در مسابقات اسب دوانی یک فعالیت اقتصادی قابل توجه به شمار می آید و
جالب است بدانید که صنعت قمار یکی از حامیان بزرگ آن است، زیرا شرط بندی بر
روی اسب، یکی از رایج ترین و به نوعی قابل دسترس ترین انواع قمار به شمار
میرود و برای گردانندگان این صنعت بسیار سودآور بوده است.
از مسابقات National Hunt Racing
اسبهای
استثنایی و خاص، میتوانند در مسابقات برنده میلیونها دلار شوند و فروش
نطفه آنها برای اصلاح نژاد، میلیونها دلار به جیب صاحبانشان سرازیر میکند.
سبک مسابقه، مسافت تعیین شده و شیوه برگزاری آنها، بسته به کشوری که برنامه
در آن اجرا میشود با یکدیگر تفاوت دارند و کشورهای بسیاری هستند که سبکهای
متفاوت اسب دوانی در آنها اجرا میشود.
برای مثال در انگلستان، مسابقاتی اجرا
میشوند که در آنها از مانع استفاده میشود که یا به شکل پرچین و یا خاکریز
هستند و به نام مسابقه ملی شکار (National Hunt racing) شهرت دارند، از
طرفی مسابقاتی به نام مسابقه یکنواخت یا مسطح (Flat racing) نیز وجود دارد
که در مسافت معینی انجام میگیرد و در آن از هیچ مانعی استفاده نمیشود.
انگلستان موطن بسیاری از چابک سواران نام آور بوده است که در میان آنها
میتوان به گوردون ریچاردز (Gordon Richards) اشاره نمود.
در ایالات متحده، مسابقات اسب دوانی
در زمینهای مسطح خاکی یا چمن برگزار میشود که بیشتر آنها هم از نوع چابک
سواری با اسبهای اصیل هستند. مسیرهای دیگر مسابقات شامل پیستهای مسابقات
کوارتر هورس و اسب دوانی با مانع هستند که البته گاهی به ترکیبی از این سه
نوع هم برمیخوریم. مسابقه با نژادهای خاص مانند مسابقه با اسب عربی، در
اندازه های محدودتری به چشم میخورد.
مسابقات اسبدوانی با اسبهای اصیل در
مسافتهای مختلف انجام میشود که رایجترین انواع آن ۴.۵ فورلانگ معادل ۹۰۵
متر تا یک و نیم مایل معادل ۲۴۱۴ متر است. پرورش دهندگان اسب با درنظر
گرفتن این مسافات، اسبهایی با ترکیب نژتدهای خاص پرورش میدهند که بنا به
نوع مسابقه سریع یا مقاوم باشد.
نقطه اوج در مسابقات اسبدوانی آمریکا،
به طور سنتی مسابقات اسب دوانی کنتاکی (Kentucky Derby) است که همراه با
Preakness Stakes و Belmont Stakes، مجموعه Triple Crown را تشکیل میدهند
که مسابقات مخصوص اسبهای سه ساله است.
مسابقات چابک سواری تروبرد در آمریکا
یک تالار افتخار (Hall of fame) دارد که در آن مجموعه بزرگی از شناسنامه
اسبها، چابک سواران و تربیت کنندگان اسب و همچنین عکسها، یادگاریها و وقایع
نگارها نگهداری میشود.
Phar Lap
با
توجه به اینکه توجه علاقمندان سوارکاری و رسانه های خبری بیشتر بر روی
موفقیت اسبهای نر در مسابقات و همچنین نژادهای اصیل نر برای اصلاح نژاد
متمرکز است، تبلیغات بسیار کمتری بر روی مادیانهای اصیل انجام میگیرد. یکی
از این مادیانها، لا ترویین (La Troienne) نام دارد که یکی از باارزش ترین
مادیانهای قرن بیستم محسوب میشود و بسیاری از اسبهای قهرمان نژاد تروبرد،
از نسل او هستند.
مشهورترین اسب استرالیا فارلپ (Phar Lap) نام دارد که در اصل نیوزیلندی و یک اسب یورتمه رو اصیل و بیار موفق در دهه ۶۰ بود.
در کانادا، مشهورترین اسب، نورترن دنسر (Northern Dancer) نام داشت که پس از برنده شدن در مسابقه کنتاکی و پریکنس (Preakness)، موفقترین اسب و پدر تروبرد نام گرفت . پسر او که نیژینسکی (Nijinsky) دوم نام دارد نیز دارای شهرت فراوانی است.
یک اسب مشهور دیگر، شرگر (Shergar) نام داشت و در ایرلند که به خاطر تاریخ اسبدوانی خود بسیار شهرت دارد، به مقام قهرمانی مسابقات اسبدوانی تروبرد شد. این اسب در ۸ فوریه ۱۹۸۳ دزدیده شد و هرگز یافته نشد.
